İctimai sağlamlığın qorunmasında əczaçılıq sahəsinin ən strateji sektorlardan biri olduğunu prioritet hesab edən Səhiyyə Nazirliyi Analitik Ekspertiza Mərkəzi, ölkəyə rəsmi yolla idxal edilən dərman və tibb vasitələrinin keyfiyyətini, təhlükəsizliyini və effektivliyini yoxlayaraq idxalına icazə verməklə yanaşı, həmin dərman vasitələrinin istehsal edildiyi yerli və xarici müəssisələrdə də yoxlama aparır, bu müəssisələrdə dərman vasitələrinin hansı şəraitdə istehsal edildiyinə də ciddi önəm verir.
Bu sahədə dərman vasitələrinin keyfiyyəti, təhlükəsizliyi və effektivliyi Etibarlı İstehsalat Təcrübəsi (Good Manufacturing Practice – GMP) standartlarının tətbiqi ilə təmin olunur. Son illərdə Azərbaycanın əczaçılıq sahəsində sözügedən beynəlxalq tələblərə uyğunlaşdırılma istiqamətində ciddi addımlar atılır. Bir neçə gün öncə yeni GMP qaydalarının təsdiq edilməsini bu addımlardan biri kimi qeyd etmək olar.
GMP qaydaları dərman vasitələrinin yüksək keyfiyyətlə və nəzarət edilə bilən şəkildə istehsal olunmasını təmin edən bir sistemdir. Bu qaydalar həm istehsal proseslərini, həm də infrastruktur, avadanlıq, işçi heyəti, laborator yoxlamaları və sənədləşməni əhatə edir. GMP-nin əsas məqsədi son istehlakçıya – pasiyentə, keyfiyyətli, təhlükəsiz və effektiv dərman vasitəsi çatdırmaqdır.
2025-ci ilin aprel ayında qüvvəyə minmiş yeni GMP qaydaları ölkəmizdə bu sahədə mövcud olan boşluqların aradan qaldırılması, Avropa İttifaqının, eləcə də Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının müvafiq tələblərinə uyğunlaşdırmanın sürətləndirilməsi məqsədi daşıyır. Əsas dəyişikliklər bunlardır:
- Real Vaxtda Buraxılış Sistemlərinin (RVBS) və Parametrik Buraxılışın tətbiqi – məhsulun keyfiyyətinin yalnız son testlərlə deyil, bütün istehsal mərhələləri boyu nəzarətlə təmin olunması.
- Risk əsaslı yanaşmanın gücləndirilməsi – müəssisələrin riskləri əvvəlcədən müəyyənləşdirərək qabaqlayıcı tədbirlər görmələri tələb olunur.
- Elektron sənədləşmə və izləniləbilənliyin artırılması – saxtalaşdırmanın və insan səhvlərinin qarşısını almaq üçün texnoloji həllərdən istifadə genişlənir.
- Keyfiyyətə cavabdeh şəxslərin (Qualified Person – QP) rolu daha da ön plana çıxarılır və onların məsuliyyəti konkretləşdirilir.
Bu dəyişikliklər kimlər üçün əhəmiyyət kəsb edir?
- İstehsalçılar üçün – daha şəffaf və beynəlxalq bazarlara çıxışı təmin edən proseslər
- İxracatçılar üçün – Avropa və digər yüksək tələblərə malik bazarlarda dərman vasitələrinin tanınması və rəqabət qabiliyyətinin artması
- İstehlakçılar üçün – daha təhlükəsiz, keyfiyyətli və etibarlı dərman vasitələrinin istehsal edilməsi
GMP qaydalarının uğurlu tətbiqi yalnız normativ sənədlərlə deyil, həm də davamlı təlim, auditlər və dövlət-özəl sektor əməkdaşlığı ilə mümkündür. Yeni qaydalar ölkəmizin əczaçılıq sənayesinin beynəlxalq standartlara inteqrasiyası üçün mühüm fürsət yaradır. Bu da həm milli iqtisadiyyata, həm də cəmiyyətin sağlamlığına uzunmüddətli töhfə verəcək.
